Urlop wychowawczy, a zaległy urlop wypoczynkowy z kilku lat - czy można domagać się ekwiwalentu?  

Zgodnie z Kodeksem Pracy każdemu pracownikowi przysługuje prawo do wypoczynku. Prawo to gwarantuje również nasza konstytucja. Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy pracownika, a także tego, jak wyglądała jego wcześniejsza edukacja i jaki tytuł zawodowy uzyskał. Zgodnie z art. 161 Kodeksu Pracy pracodawca powinien udzielić pracownikowi urlopu w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Pracownik powinien go również w tym samym roku kalendarzowym wykorzystać. Czasem nie jest to jednak możliwe - co wtedy?

Zaległy urlop z kilku lat

Jednym z przykładów jest urlop macierzyński i następujący po nim urlop wychowawczy. Jeśli pracownica korzystała z prawa do urlopu macierzyńskiego, który następnie przedłużyła o urlop wychowawczy, a wcześniej miała jeszcze zaległy urlop wypoczynkowy, wszystkie zaległe dni mogą się nawarstwić, nawet z kilku lat. Rozważmy poniższy przykład.

Pracownica obecnie przebywa na urlopie wychowawczym. Pozostał jej zaległy urlop za okres 3 lat. Chciałaby się ubiegać o ekwiwalent - czy ma do tego prawo?

Zasadą prawa urlopowego jest to, że urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w naturze w roku kalendarzowym, w którym pracownica nabyła do niego prawo. Urlopu niewykorzystanego w tym terminie należy pracownicy udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Co ważne, w razie niespełnienia tego obowiązku, pracodawcy grozi kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. 

Czy zatem, w związku z niespełnieniem tego obowiązku, pracodawca powinien w zamian wypłacić ekwiwalent? Nie, ponieważ zgodnie z art. 171 Kodeksu pracy, wypłata ekwiwalentu może nastąpić jedynie w sytuacji, w której nie jest możliwe wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w naturze z powodu ustania stosunku pracy. Zgodnie z przepisami, jeśli umowa o pracę nie została rozwiązana, nie ma podstaw do wypłaty ekwiwalentu.  

Czy w związku z tym zaległy urlop pracownicy przepada?

Nie. Do urlopu wypoczynkowego stosuje się 3-letni termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy przewidziany w art. 291 § 1 Kodeksu pracy. W tym miejscu warto wyjaśnić, od kiedy zaczynamy naliczać okres 3 lat - od ostatniego dnia września następnego roku przypadającego po roku, w którym pracownica nabyła do niego prawo. Co więcej, zgodnie z art. 293[1] Kodeksu pracy, na czas urlopu wychowawczego zawiesza się bieg przedawnienia roszczenia o urlop.

Dodatkowo, warto nadmienić, że w związku z obecnie panującym w naszym kraju stanem epidemii i wprowadzoną tzw. Tarczą 4.0, pracodawca może udzielić pracownikowi zaległego urlopu, w wymiarze maksymalnie 30 dni, w terminie, w którym pracodawca uważa to za stosowne. Pracodawca nie musi przy tym uwzględniać ustalonych w zakładzie pracy planów urlopowych, a pracownik nie musi wyrazić na ten urlop zgody. Przed wprowadzeniem Tarczy 4.0, pracodawca również sam mógł podjąć decyzję co do terminu wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2005 r., sygn. akt: I PK 124/05.