Środki ochrony indywidualnej

Bezpieczeństwo pracy, zwłaszcza na stanowiskach szczególnie narażonych na ryzyko, to coś, na co nacisk powinien położyć każdy pracodawca. Dlatego też środki ochrony indywidualnej stanowią niezwykle ważny element wyposażenia każdego pracownika, który jest narażony na niebezpieczeństwo. W przepisach prawa środki ochrony indywidualnej zajmują osobną część, a precyzyjne podejście do ich nazewnictwa i przeznaczenia ma pomagać w ich odpowiednim doborze dla poszczególnych pracowników. Omówmy zatem temat: czym dokładnie są środki ochrony indywidualnej, jakie mają przeznaczenie, co i w jaki sposób chronią.

Czym są środki ochrony indywidualnej?

Stosowanie środków ochrony indywidualnej jest wymagane przepisami, konkretnie artykułem 237 kodeksu pracy oraz Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca musi nieodpłatnie zapewnić pracownikowi dostęp do odpowiednio dobranych środków ochrony indywidualnej, spełniających przy tym również wymagania unijne. Przepisy Unii Europejskiej w tym zakresie mają dostosować wymagania wobec poszczególnych państw członkowskich w kwestii środków ochrony indywidualnej używanych w europejskich zakładach pracy. Dzięki temu ma się poprawić stan bezpieczeństwa pracowników, którzy wykonują zadania niebezpieczne na swoim stanowisku. Pracodawcy powinni również wiedzieć, że zgodnie z unijną dyrektywą, każde nowe rozporządzenie Parlamentu Europejskiego w tym obszarze, będzie od razu traktowane jako prawo narodowe każdego z państw członkowskich.

Zgodnie z powszechną definicją, środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia lub trzymania przez pracownika, w celu jego ochrony przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami, które wynikają z charakteru jego pracy. Zagrożenia te mogą mieć wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika, a celem stosowania środków ochrony indywidualnej ma być oczywiście maksymalne obniżenie tego ryzyka.

Czasem możliwe jest zastosowanie środków ochrony zbiorowej i ma to pierwszeństwo przed środkami ochrony indywidualnej. Jednak jeśli nie można zastosować ochrony zbiorowej, należy przejść do zapewnienia ochrony indywidualnej poszczególnych pracowników. Dotyczy to wówczas tych, którzy pracują na ryzykownych stanowiskach pracy. Przesądza o tym ocena ryzyka zawodowego, którą pracodawca powinien dysponować w ramach spełniania przepisów BHP.

Środki ochrony indywidualnej - co i w jaki sposób chronią?

Środki ochrony indywidualnej mają swoje ścisłe przeznaczenie, po to, by zapewniać bezpieczeństwo w odpowiedni sposób. Warto tutaj wspomnieć o przykładach, które doskonale obrazują sposób ochrony. Do środków ochrony indywidualnej zalicza się:

• Odzież ochronna, która zapewnia m.in. ochronę brzucha i klatki piersiowej.
• Ochraniacze stóp, kolan, obuwie ochronne, zapewniające ochronę kończyn dolnych.
• Ochraniacze łokci i dłoni dla ochrony kończyn górnych.
• Hełmy jako ochrona głowy.
• Okulary ochronne jako ochrona oczu.
• Nauszniki i wkładki przeciwhałasowe jako ochrona słuchu.
• Maski przeciwpyłowe jako ochrona układu oddechowego.
• Kombinezony gazoszczelne jako środek ochrony i izolacji całego organizmu.
• Kask, szelki, liny, jako środki chroniąc przy upadku z wysokości.

Środki ochrony indywidualnej mogą być ze sobą łączone, tworząc wówczas system ochrony przed wieloma zagrożeniami jednocześnie. Co więcej, środki ochrony indywidualnej łączy się również ze standardowym wyposażeniem pracownika, które funkcji ochronnej nie pełni. Czasem jednak połączenie środków ochrony ze środkami nieochronnymi daje pożądany efekt i zapewnia bezpieczeństwo wobec konkretnych ryzyk.

Jak prawidłowo dobrać środki ochrony indywidualnej?

Środki ochrony indywidualnej dotyczą ochrony zdrowia pracownika, dlatego też w konsultacji z pracownikami powinny być dobierane. Dobrą praktyką jest poprzedzenie spotkaniem z pracownikami decyzji o zakupie konkretnych środków ochrony indywidualnej. Dzięki temu pracodawca może zebrać niezbędne informacje na temat tego, co najbardziej jest potrzebne pracownikom, którzy pracują w kontakcie z ryzykiem. Wówczas zostanie już tylko zamówienie konkretnych środków ochrony indywidualnej stosowanych na konkretnych stanowiskach. Informacje zebrane w sprawie środków ochrony indywidualnej najczęściej dotyczą:

• Rodzaju pracy.
• Rodzajów czynników niebezpiecznych oraz ich stężenia w przypadku konkretnego stanowiska.
• Części ciała, które narażone są najbardziej na konkretnych stanowiskach obarczonych ryzykiem.
• Pozycji, w jakiej wykonuje się daną pracę.
• Zasięgu środków ochrony indywidualnej i tego, czy konieczne jest przemieszczanie się z nimi oraz w jakim zakresie.
• Wentylacji pomieszczeń, w których wykonywana jest praca.
• Czasu pracy, który pracownik musi spędzić na wykonywaniu czynności obarczonych ryzykiem.
• Dodatkowych zagrożeń, np. pożar, porażenie prądem.

Na podstawie takich konsultacji zdecydowanie łatwiej podjąć decyzję o właściwych środkach ochrony indywidualnej. Rozmowa z pracownikami lub ich przedstawicielami to wiarygodna forma oceny ryzyka, jednak nie powinno to wykluczać odniesienia się do profesjonalnego i wiążącego dokumentu w postaci oceny ryzyka zawodowego na konkretnym stanowisku.

Co nie należy do środków ochrony indywidualnej?

Część pracowników nosi ubrania i akcesoria, które są związane z ich stanowiskiem pracy. Jednak nie należą one do środków ochrony indywidualnej. Wśród takich rzeczy należy wymienić przede wszystkim mundury, które są użytkowane przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego, jeśli nie są one specjalnie przeznaczone do ochrony indywidualnej pracownika. Do środków ochrony indywidualnej nie można zaliczyć również tych, które służą do samoobrony i odstraszania, przenośnych urządzeń do wykrywania i sygnalizowania zagrożeń i stosowanych w przypadku naruszania porządku publicznego. Nie uwzględnimy w środkach ochrony indywidualnej także wyposażenia sportowego czy tych środków, które stosuje się na podstawie przepisów o ruchu drogowym.

Prawa pracowników, których nie wyposażono w środki ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane zawsze, gdy istnieje konieczność zabezpieczenia pracownika przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących środowisku pracy. I jest to obowiązek każdego pracodawcy. Co jednak zrobić, jeśli pracodawca się z tego obowiązku nie wywiązuje? Pracownika chroni w tym przypadku prawo, z którego zapisów powinien korzystać:

• Zgodnie z artykułem 210 kodeksu pracy, pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy, jeśli nie ma zapewnionych niezbędnych środki ochrony indywidualnej. O tym fakcie musi oczywiście poinformować swojego pracodawcę.

Brak zapewnienia środków ochrony indywidualnej pracownikom, którzy narażeni są na niebezpieczeństwo, może skończyć się ukaraniem pracodawcy, który się tego dopuścił. Jest to bowiem wykroczenie, które może poskutkować koniecznością zapłacenia grzywny: od 1000 do nawet 30 000 złotych. Jeśli zatem na danym stanowisku pracy jest konieczność stosowania środków ochrony indywidualnej, obie strony powinny dążyć do tego, by stworzyć maksymalnie bezpieczne warunki pracy. Znajomość swoich praw w tym obszarze to ważny element dbałości o to bezpieczeństwo.

Informowanie pracowników - gdzie znajdują się szczegóły dotyczące środków ochrony indywidualnej?

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, ustalenie tego, jakie środki ochrony indywidualnej są potrzebne dla poszczególnych stanowisk pracy, określa pracodawca. Odbywa się to w drodze konsultacji z pracownikami i jest zgodne z artykułem 237 kodeksu pracy. Jeśli decyzje dotyczące rodzaju środków ochrony indywidualnej zostaną podjęte, pracodawca powinien wpisać to do regulaminu pracy. Zdarza się jednak, że pracodawca nie jest zobowiązany do tworzenia takiego regulaminu, np. wtedy, gdy zatrudnia mniej niż 50 osób. Wówczas powinien powstać osobny dokument wewnątrzzakładowy, w którym zostaną sprecyzowane i dookreślone wszystkie kwestie związane ze środkami ochrony indywidualnej.

Dowiedz się więcej z artykułów:

PIP czym się zajmuje? Wiedza w pigułce na naszym blogu

Co powinna zawierać instrukcja BHP?

Bezpieczeństwo pracy na wysokości: Zasady, sprzęt i szkolenia