PIP czym się zajmuje? Wiedza w pigułce na naszym blogu

PIP, czyli Państwowa Inspekcja Pracy, to skrót znany zarówno wszystkim pracownikom, jak i przedsiębiorcom. Jest to instytucja, której zadaniem jest skuteczne egzekwowanie przepisów wynikających z prawa pracy. Działania Państwowej Inspekcji Pracy skupiają się zarówno wokół odpowiedniej prewencji, jak i ukierunkowanych kontroli przestrzegania prawa pracy. Wielu pracowników uważa, że PIP to bufor bezpieczeństwa, który pomaga egzekwować ich prawa. Jak wygląda to w praktyce?

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) - jak działa?

Zadania Państwowej Inspekcji Pracy uregulowane są w kilku aktach prawnych, jednak najważniejszym dla tej instytucji jest art. 10 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy. To właśnie w nim określony jest szereg zadań, których powinna podejmować się PIP. Wymieńmy najistotniejsze z nich:

• Kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. PIP zajmuje się również kontrolowaniem przepisów dotyczących stosunku pracy i idącego za tym wynagrodzenia. W granicach nadzoru tej instytucji są również kwestie dotyczące czasu pracy, urlopów, czy praw pracowników wynikających z rodzicielstwa. PIP nadzoruje również kwestie legalności zatrudnienia osób niepełnosprawnych i młodocianych.
• Kontrolowanie legalności innej pracy zarobkowej.
• Podejmowanie działań, które mają na celu ograniczenie zagrożeń, jakie występują w środowisku pracy. Szczególnie należy zwrócić tutaj uwagę na badanie okoliczności i przyczyn wypadków, które miały miejsce w pracy, a także na analizowanie przyczyn występowania chorób zawodowych. PIP oceni, czy środki zapobiegające tym chorobom są stosowane, i czy jest to robione we właściwy sposób.
• Kontrolowanie stosowania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Kontrolować wypłacanie wynagrodzenia, które wynika z minimalnej stawki godzinowej.

Warto jednak pamiętać, że PIP nie jest instytucją wyłącznie kontrolującą. Często jest reprezentantem interesów pracownika w konfrontacji z pracodawcą, zwłaszcza jeśli w procesie wykonywania pracy dochodziło do jakichś uchybień. Co wówczas może zrobić Państwowa Inspekcja Pracy?

• Udzielać porad, dzięki którym w zakładzie pracy dojdzie do ograniczenia zagrożeń wypadkowych. Porady mają związek także z przestrzeganiem przepisów dotyczących prawa pracy, np. czas wykonywania pracy. Może to dotyczyć także zatrudniania młodocianych, kobiet w ciąży, czy legalności zatrudnienia pod kątem posiadania przez pracownika niezbędnych uprawnień.
• Podejmować działania informacyjne, a także promujące przestrzeganie praw pracowników. Prowadzi to do naturalnego poszanowania prawa pracy przez obie strony - pracownika i pracodawcę. Tym samym niesie korzyści dla obu stron.
• Wnosić powództwo i reprezentować zainteresowanego przed sądem pracy w sprawach o ustalenie stosunku pracy. Tę kwestię omówimy jeszcze w kolejnym akapicie.
• Ścigać wykroczenia przeciwko prawom pracownika, a także występować przed sądem w roli oskarżyciela publicznego.
• Organizować kampanie społeczne, które zwrócą uwagę zainteresowanych na zagrożenia, które mogą występować w miejscu pracy. Takie kampanie zwiększają również wiedzę, zarówno pracodawców, jak i pracowników, w zakresie bezpieczeństwa w pracy i tworzenia przyjaznych warunków ułatwiających wykonywanie pracy.
• Organizować programy prewencyjne, dzięki którym pracodawcy mogą pozyskać bezpośrednie wsparcie od specjalistów i inspektor pracy. Dzięki takim programom możliwe jest również organizowanie darmowych szkoleń specjalistycznych.
• Organizować działania informacyjne i edukacyjne, które trafiają do branż o podwyższonej wypadkowości, również tam, gdzie podczas pracy może występować bezpośrednie zagrożenie życia. Wówczas PIP skupia się wokół takich branż, w których inspektorzy podczas kontroli odnotowują dużą liczbę nieprawidłowości.

Czy PIP działa tylko przy umowie o pracę?

Narosło wiele mitów wokół tego, w jakich sytuacjach może działać Państwowa Inspekcja Pracy. Najbardziej powszechny to ten, który dotyczy możliwości działań PIP przy umowie zlecenie. O tym, że przestrzeganiem praw wynikających z umowy o pracę zajmuje się Państwowa Inspekcja Pracy wiedzą wszyscy. Jednak mało kto wie, że może ona skontrolować również przestrzeganie przepisów wynikających z umowy zlecenie. Należy przy tym jednak pamiętać, że tego rodzaju umowa nie zapewnia świadczeń wynikających z umowy o pracę, np. dotyczących urlopu, czy czasu pracy.

Kontroli pracy podlegają jednak wszyscy pracodawcy i przedsiębiorcy niebędący pracodawcami. A jeśli okaże się w wyniku kontroli, że charakter pracy danej osoby zatrudnionej na umowę zlecenie spełnia podstawowe przesłanki, PIP może reprezentować taką osobę przed sądem pracy i wnosić o ustalenie stosunku pracy. Wówczas pracownik będzie podlegał takim samym prawom i obowiązkom, jak przy umowie o pracę. Jakie to przesłanki?

• Wykonywanie pracy pod określonym kierownictwem.
• Świadczenie pracy w określonym miejscu i przez określony czas, podpisywanie listy obecności.
• Otrzymywanie określonego wynagrodzenia za wykonywanie obowiązków.

Jeśli powyższe jest spełnione, to w rzeczywistości strony łączy stosunek pracy. Pracownik powinien mieć wówczas zapewnione wszelkie świadczenia, które z prawa pracy wynikają. I jeśli niemożliwe jest zrealizowanie tej sprawy na drodze porozumienia, pracownik przy wsparciu PIP może starać się przed sądem o ustalenie stosunku pracy.

Co może zrobić PIP, jeśli stwierdzi, że w zakładzie pracy dochodzi do uchybień?

Państwowa Inspekcja Pracy uprawniona jest do przeprowadzenia kontroli za każdym razem, kiedy uzna to za konieczne, również na wniosek pracowników. Wówczas dochodzi najczęściej do kontroli zadań i osób przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego. Warto wiedzieć, że inspektor ma prawo przeprowadzenia kontroli o każdej porze dnia i nocy, a podczas przeprowadzania takiej kontroli nie podlega obowiązkowi posiadania przepustki, jest również zwolniony z rewizji osobistej. Kontrola może mieć miejsce zarówno w siedzibie podmiotu kontrolowanego, jak w miejscach przechowywania dokumentów finansowych. Inspektorzy pracy mają bowiem wgląd m.in. do dokumentacji finansowej, dokumentacji technicznej i technologicznej, czy wyników ekspertyz. Co może się wydarzyć, jeśli w wyniku kontroli stwierdzone zostaną uchybienia z punktu widzenia Państwowej Inspekcji Pracy?

• Dojdzie do nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w określonym terminie, jeśli uchybienia dotyczą przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Inspektor nakaże wstrzymanie prac, jeśli ich wykonywanie może powodować bezpośrednie narażenie życia i zdrowia osób, które wykonują daną pracę lub są związane z jej wykonywaniem.
• Przy kontroli uprawnień pracowników związanych z wykonywaniem prac niebezpiecznych, jeśli stwierdzi brak takich uprawnień, przesunąć ich do wykonywania innych prac lub nakazać zaprzestania wykonywania określonych prac.
• Inspektor może nakazać wstrzymanie eksploatacji określonych maszyn, jeśli ta eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi.
• Inspektor może żądać pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą od podmiotu kontrolowanego.
• Dojdzie do nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi, jeśli w kwestii wynagradzania pracowników dochodziło do uchybień.
• Inspektor może wydać polecenie usunięcia uchybień dotyczących określonych stanowisk pracy i określonych procedur, a także wyznaczyć termin na ich usunięcie. Inspektor pracy może również wnioskować o wyciągnięcie konsekwencji wobec osób odpowiedzialnych za powstałe naruszenia.
• Inspektor może także nałożyć grzywnę, mandat karny, czy karę pieniężną, w zależności od rodzaju podmiotu, który jest kontrolowany.

Wiemy już czym zajmuje się Państwowa Inspekcja Pracy i jak mogą działać organy kontroli. Warto również wiedzieć, że Główny Inspektor Pracy ma możliwość nadania lub cofnięcia uprawnień rzeczoznawcy do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy.

Stosowanie przepisów prawa pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy, a naruszanie przepisów może skutkować konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Zasadność działania PIP i nadzór nad rodzajem, bezpieczeństwem i warunkami pracy, jest zatem wysoce uzasadniona.

Dowiedz się więcej z artykułów:

Służba BHP w zakładzie pracy — wyjaśniamy, czym jest!

Jak zostać inspektorem BHP?