Nocna zmiana - wszystko co powinieneś wiedzieć

Rytm aktywności ludzkiego organizmu jest determinowany przez dwudziestoczterogodzinną cykliczną działalność zegara biologicznego. Ten wewnętrzny mechanizm współgra z następstwem dnia i nocy, i ustala godziny oraz długość fazy snu oraz fazy czuwania. Organizm woli funkcjonować za dnia a odpoczywać po zachodzie słońca. Doba jest biologiczną jednostką czasową ludzkiego organizmu. Z naturalnych więc przyczyn znużenie i senność odczuwamy między 21 a 23, a dzienną aktywność rozpoczynamy w okolicy godziny 7. To właśnie światło jest głównym czynnikiem determinującym dobowy rytm ludzkiej biologii.

O okołodobowej aktywności ludzkiego organizmu świadczyć może również: cykliczna zmiana tempa pracy serca, wzrosty i spadki ciśnienia tętniczego, temperatury ciała czy zmiany stężenia hormonów we krwi. Oczywiście używając słowa „zegar” czy „mechanizm” mam na myśli konkretne struktury ośrodkowego układu nerwowego. To właśnie mózg stanowi swoistego rodzaju „centrum dowodzenia”. Dyktuje on fizjologię, zarządza gospodarką hormonalną i decyduje o tym kiedy mamy wykonać jakąś czynność.

Każda ingerencja w naturę może okazać się bardzo szkodliwa. Szczególnie tak wysoce drastyczna zmiana godzin aktywności, jaką jest praca na nocną zmianę, może spowodować drastyczne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Praca nocą może rozregulować gospodarkę hormonalną, wpływać na nastrój, powodować nienaturalne zmiany temperatur czy ciśnienia. Wszystkie wspomniane dolegliwości jednoznacznie świadczą o negatywnym wpływie na funkcjonowanie mózgu. Ponadto praca w takich godzinach sprawia, że organizm staje się bardziej podatny na choroby. Mózg, a co za tym idzie, całe ciało, ulega procesowi dysharmonizacji funkcji biologicznych. Negatywnych skutków może być wiele, jednak najczęstszymi są zaburzenia snu, które niestety często determinują całą resztę efektów ubocznych. Wśród nich znaleźć się mogą między innymi: dolegliwości trawienne takie jak n.p. niestrawność. Innym skutkiem może być złe samopoczucie, znużenie, przygnębienie, rozkojarzenie, bóle głowy oraz otępienie. Co prawda różne organizmy różnie radzą sobie z taką sytuacją.

Nie można ukryć, że nocna zmiana jest zmianą najmniej efektywną. Wydajność wykonywanej pracy spada wprostproporcjonalnie do wydajności organizmu. Pracownicy często poszukają okazji do ucięcia sobie drzemki, co często obniża bezpieczeństwo pracy, szczególnie gdy jest to osoba kontrolująca procesy produkcyjne. Ponadto szybkość reakcji oraz poziom skupienia może spaść do niebezpiecznego poziomu, i spowodować zagrożenie zdrowia lub życia.

Jak stanowią przepisy rozdziału VI kodeksu pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między 21:00 a 7:00. Pracownikiem na nocną zmianę można nazwać osobę, której czas pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 h, we wcześniej wspominanym zakresie godzinowym, lub osobę, której ¼ godzin pracy, w całym okresie rozliczeniowym, stanowi praca w tych godzinach. Pracownicy często na stałe są „przypisani” do danej zmiany. Natomiast w niektórych zakładach występuje zasada rotacji, zazwyczaj w obrębie miesiąca. To pierwsze rozwiązanie jest znacznie korzystniejsze dla zdrowia. Wydłużony czas rotacji w wielu zakładach wpłynął na znaczny spadek ilości wypadków w pracy oraz zwolnień chorobowych. Najczęściej względem przemawiającym na korzyść podejmowania pracy w tym systemie jest o 20% wyższe wynagrodzenie za każdą godzinę.

Niwelowanie negatywnych skutków pracy na nocną zmianę, jest często daremnym trudem, szczególnie w systemie cotygodniowej rotacji. Należy jednak pamiętać o utrzymywaniu podobnego harmonogramu dnia również w dni wolne, oraz o odpowiednio jasnym i silnym natężeniu światła w w miejscu pracy. Co więcej ,nie należy bezpośrednio po pracy na nocną zmianę narażać się na działanie promieni słonecznych, gdyż może to na nowo spowodować aktywność organizmu (wzrost ciśnienia oraz temperatury ciała) i wywołać problemy z zaśnięciem i zaczerpnięciem pożądanego wypoczynku.