Covid-19 jako choroba zawodowa

Czy Covid-19 został uznany za chorobę zawodową? Jakie jest stanowisko ministerstwa zdrowia w tej sprawie? Jakie warunki trzeba spełnić, aby móc starać się o świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Na te pytania odpowiadamy w poniższym artykule. 

Choroba zawodowa - definicja

Zgodnie z art. 235(1) Kodeksu pracy za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych narażeniem zawodowym. Do listy chorób zawodowych zaliczamy między innymi: pylicę płuc, przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat, choroby skóry. Chorobę zawodową można stwierdzić u osoby aktualnie wykonującej daną pracę lub też po ustaniu zatrudnienia, jeśli objawy i przebieg choroby są odpowiednio udokumentowane.

Na jakiej podstawie Covid-19 może być uznany za chorobę zawodową?

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej dnia 30 marca br. wystosowało apel, który był skierowany do Prezesa Rady Ministrów w sprawie uznawania choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 za chorobę zawodową lekarzy i dentystów. Swoją prośbę rada motywowała tym, że personel medyczny jest statystycznie dużo bardziej narażony na kontakt z wirusem SARS-CoV-2, niż inne grupy zawodowe. Dodatkowo, ryzyko to jest większe z powodu braku dostępu do odpowiednich środków ochrony indywidualnej, co stanowiło duży problem w jednostkach medycznych, szczególnie na początku wprowadzenia stanu epidemii. Ministerstwo zdrowia odpowiedziało, że nie ma potrzeby dodawania Covid-19 do listy chorób zawodowych, ponieważ jest to choroba zakaźna, jest więc automatycznie uwzględniona w wykazie, w punkcie 26. "choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa". Pracownicy, u których doszło do zarażenia wirusem SARS-CoV-2 wskutek zagrożenia występującego w miejscu pracy, mogą więc wnioskować o uznanie ich choroby za chorobę zawodową. Kwestie te reguluje Kodeks pracy. Świadczenia te nie przysługują jednak tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę, bowiem osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych często odprowadzają składki, w ramach których zawiera się ubezpieczenie wypadkowe, a to właśnie z niego wypłacane są świadczenia w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej. 

Przebieg postępowania o stwierdzenie choroby zawodowej

Postępowanie obejmuje trzy etapy, przed przystąpieniem do których warto zapoznać się z poniższymi dokumentami:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób - w nim znajdują się wzory formularzy, które należy uzupełnić.
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych - w nim jest opisany przebieg postępowania.

Pierwszy etap to podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej, które należy zgłosić do państwowego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy - których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie. Zgłoszenia mogą dokonać: pracodawca, lekarz lub dentysta, którzy podczas badania pacjenta stwierdził takie podejrzenie lub sam pracownik. Co ważne, pracownik może zgłosić takie podejrzenie, ale nie musi, natomiast pracodawca jest do tego zobowiązany. Pracownik, który wciąż jest zatrudniony, zgłasza to wyłącznie za pośrednictwem lekarza, natomiast osoba, która podejrzewa u siebie chorobę po ustaniu stosunku pracy, może to zgłosić samodzielnie. 

Drugi etap to rozpoznanie choroby zawodowej, czyli wydanie orzeczenia przez odpowiednio wykwalifikowanego lekarza z jednostki orzeczniczej pierwszego stopnia. Istotne są tu wszystkie dokumenty potwierdzające stan zdrowia pracownika: wyniki badań, dokumentacja medyczna oraz ocena narażenia zawodowego. W przypadku zarażenia wirusem SARS-CoV-2 kluczowy będzie pozytywny wynik testu na obecność koronawirusa.

Trzeci i ostatni etap to stwierdzenie choroby zawodowej. Dokonuje tego właściwy państwowy inspektor sanitarny, który wcześniej dokładnie analizuje zgromadzone w sprawie materiały dowodowe. Jeśli ma wątpliwości, może wystąpić do lekarza o dodatkowe wyjaśnienia lub poprosić jednostkę orzeczniczą II stopnia o dodatkową konsultację.

Choroba zawodowa a świadczenia

Pracownik, który uzyskał prawomocną decyzję stwierdzającą chorobę zawodową, może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o jedno z poniższych świadczeń, określonych w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych:

• zasiłek chorobowy,
• świadczenie rehabilitacyjne,
• zasiłek wyrównawczy,  
• jednorazowe odszkodowanie,    
• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• renta szkoleniowa,
• dodatek pielęgnacyjny,    
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych
• oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą,   
• w przypadku śmierci pracownika spowodowanej chorobą zawodową, przysługujące członkom rodziny zmarłego – jednorazowe odszkodowanie, renta rodzinna oraz dodatek do renty rodzinnej.

Podsumowując, ministerstwo zdrowia potwierdziło, że można uznać SARS-CoV-2 za chorobę zawodową, jeśli pracownik zaraził się podczas wykonywania pracy oraz w środowisku pracy był narażony na działanie czynników szkodliwych.